W ciągu trzech lat blisko 300 tys. m sześc. nieoczyszczonych ścieków komunalnych trafiło do rzeki Iny przez przelewy burzowe, w tym – bez wymaganych pozwoleń wodnoprawnych – zrzucono ponad 160 tys. m sześc. ścieków. To konsekwencja niewydolnego systemu kanalizacji i oczyszczalni w Stargardzie, który przestaje prawidłowo działać w okresach intensywnych i długotrwałych opadów deszczu.
Niestety z ustaleń kontroli NIK wynika, że podejmowane przez Urząd Miejski w Stargardzie i Spółkę Wody Miejskie Stargard działania organizacyjne, inwestycyjne i remontowe w sferze infrastruktury technicznej nie wyeliminowały zrzutów nieoczyszczonych ścieków do rzeki. Ponadto Miasto nie prowadziło kontroli dotyczących sprawdzenia sposobu postępowania przez właścicieli i użytkowników nieruchomości z nieczystościami z szamb i osadników przydomowych oczyszczalni ścieków.
Wpływ systemu kanalizacji miasta Stargardu na stan rzeki Iny budzi żywe zainteresowanie mieszkańców, ekologów i wędkarzy. Media donosiły o cyklicznym zanieczyszczaniu Iny, powodującym szkody w jej florze i faunie oraz możliwym zagrożeniu dla zdrowia ludzi korzystających z wód tej rzeki. Szczególnie poważny incydent miał miejsce 17 czerwca 2023 r., gdy dokonano zrzutu ścieków i wody opadowej po ulewnym deszczu. Sytuacja była określana jako katastrofa ekologiczna.
W odpowiedzi na zainteresowanie opinii publicznej, Delegatura NIK w Szczecinie przeprowadziła kontrolę doraźną Realizacja zadań w zakresie gospodarki ściekowej na terenie Gminy Miasto Stargard. Kontrola obejmowała lata 2021-2023, a jej celem było sprawdzenie czy gospodarka ściekowa jest prowadzona prawidłowo i w sposób mający na celu ochronę rzeki Iny przed zanieczyszczeniami. Skontrolowano Urząd Miejski w Stargardzie oraz Wody Miejskie Stargard sp. z o.o.
Na terenie Stargardu dominującą siecią kanalizacyjną jest sieć kanalizacji ogólnospławnej, tj. sieć, którą odprowadzane są łącznie ścieki oraz wody opadowe i roztopowe. W przypadku gwałtownych opadów deszczu dochodzi do bezpośredniego zrzutu nadmiarowych nieoczyszczonych ścieków do rzeki Iny przez przelewy burzowe. Ma to na celu uniknięcie zalania miasta mieszaniną ścieków i wód opadowych.
Najważniejsze ustalenia kontroli
Kontrola przeprowadzona w Urzędzie Miejskim w Stargardzie oraz Wodach Miejskich Stargard sp. z o.o. wykazała, że podejmowane dotychczas w tych jednostkach działania organizacyjne, inwestycyjne i remontowe w sferze infrastruktury technicznej nie wyeliminowały zrzutów nieoczyszczonych ścieków do rzeki Iny w okresach intensywnych lub długotrwałych opadów deszczu. Oszacowana przez Spółkę ilość nieoczyszczonych ścieków, jaka została odprowadzona przez wszystkie przelewy burzowe w latach 2021-2023 wyniosła ogółem prawie 293 tys. m sześc. Bez wymaganych pozwoleń wodnoprawnych dokonano 25 zrzutów – ogółem ponad 160 tys. m sześc. ścieków, a 11 z nich nastąpiło bez decyzji wymaganej przepisami Prawa wodnego. Ponadto w 2023 r. nie przestrzegano postanowień uzyskanej decyzji Wód Polskich w zakresie dopuszczalnej rocznej ilości ścieków odprowadzanych poprzez dwa przelewy burzowe – przekroczenie wyniosło odpowiednio 37 tys. m sześc. oraz blisko 9 tys. m sześc.
Kontrola NIK, poza nieprawidłowościami związanymi ze zrzutami przez przelewy burzowe, wykazała także inne nieprawidłowości w obszarze gospodarki ściekowej. Spółka Wody Miejskie Stargard nie wykonywała obowiązków, określonych w decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie, w zakresie pomiaru rzeczywistej ilości ścieków odprowadzanych poprzez przelew burzowy przy ul. Brzozowej w Stargardzie oraz nie wykonała pomiarów zawartości substancji w wodach rzeki Iny i kanału burzowego przy ul. Brzozowej, po uruchomieniu przelewu 17 czerwca 2023 r. Ponadto Spółka, realizując umowy zawarte z Miastem Stargard na obsługę sieci kanalizacji deszczowej, nie zapewniła w latach 2021-2022 wykonania badań oczyszczonych wód opadowych z częstotliwością określoną w pozwoleniach wodnoprawnych. Nie prowadziła także, wymaganych przepisami ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, regularnych kontroli ilości i jakości odprowadzanych ścieków bytowych i przemysłowych oraz kontroli przestrzegania warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych.
Inne stwierdzone w Spółce nieprawidłowości dotyczyły w szczególności: nieobejmowania okresowymi (pięcioletnimi) kontrolami budowlanymi sieci kanalizacji sanitarnej, braku części wpisów w prowadzonych książkach obiektów budowlanych oraz wytwarzania i magazynowania na terenie oczyszczalni ścieków odpadów z czyszczenia studzienek kanalizacyjnych, pomimo braku wymaganego na to zezwolenia.
Miasto Stargard nie zapewniło prawidłowej i rzetelnej organizacji oraz realizacji zadań w zakresie nadzoru nad postępowaniem z nieczystościami ciekłymi oraz odprowadzaniem wód opadowych i roztopowych. W latach 2021-2023 nie prowadzono kontroli dotyczących sprawdzenia sposobu postępowania przez właścicieli i użytkowników nieruchomości z nieczystościami ciekłymi z szamb i osadników przydomowych oczyszczalni ścieków. Sporządzony w grudniu 2023 r. plan kontroli nie obejmował części nieruchomości, ponieważ prowadzona w Urzędzie Miejskim w Stargardzie ewidencja szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków była nieaktualna i niekompletna. Nie sprawdzano i nie egzekwowano także realizacji obowiązku podłączenia nieruchomości do istniejącej i nowobudowanej kanalizacji sanitarnej.
Miasto Stargard sprawowało niewystarczający nadzór nad wykonywaniem obsługi sieci kanalizacji deszczowej powierzonej Spółce Wody Miejskie, w tym nie zapewniło przestrzegania warunków określonych w pozwoleniach wodnoprawnych dotyczących odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Inne stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły w szczególności: odprowadzania od kwietnia 2023 r. wód opadowych i roztopowych z jednej z ulic bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego z uwagi na upływ jego ważności i niepodjęcia działań w celu jego przedłużenia lub wydania nowego pozwolenia, niepoinformowania Wód Polskich (do czasu kontroli NIK) o wykonaniu i użytkowaniu urządzeń określonych w dwóch decyzjach o udzieleniu pozwoleń wodnoprawnych, w celu wpisania ich do systemu informacyjnego gospodarowania wodami, a także niezapewnienia przeprowadzenia przeglądu Aglomeracji Stargard z wymaganą częstotliwością oraz nieobejmowania okresowymi pięcioletnimi kontrolami budowlanymi większości sieci kanalizacji deszczowej.
Z ustaleń kontroli wynika, że w badanym okresie Miasto Stargard wybudowało 10 km sieci kanalizacji deszczowej i zwiększyło retencję wód (zakończono budowę sześciu zbiorników retencyjnych, trzy kolejne były w trakcie budowy) w celu ograniczenia ilości wód opadowych i roztopowych odprowadzanych do kanalizacji ogólnospławnej. Dwukrotnie w 2021 r. i 2023 r. wystąpiono o dofinansowanie inwestycji mającej na celu ograniczenie zrzutów nieoczyszczonych ścieków do rzeki Iny poprzez przelewy burzowe w ramach Rządowego Programu Polski Ład. Dopiero jednak działania podjęte w 2023 r. były skuteczne i rozpoczęto przygotowania do realizacji inwestycji „Budowa przepompowni nadmiarowej ścieków wraz z adaptacją obiektów kubaturowych i wykonaniem niezbędnych urządzeń na terenie oczyszczalni ścieków w Stargardzie”. W 2023 r. Miasto przystąpiło także do opracowania i wdrożenia miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu.
Wnioski
W związku ze stwierdzonymi licznymi nieprawidłowościami po kontroli w Urzędzie Miejskim w Stargardzie, Najwyższa Izba Kontroli sformułowała 16 wniosków, a po kontroli w Spółce Wody Miejskie Stargard – 10. Wnioski zostały już w zrealizowane lub są w trakcie realizacji.
O stwierdzonych nieprawidłowościach wskazujących na popełnienie wykroczeń Najwyższa Izba Kontroli dotychczas zawiadomiła Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Stargardzie w zakresie naruszenia przepisów Prawa budowlanego oraz Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w zakresie przetwarzania odpadów ze studzienek kanalizacyjnych bez wymaganego zezwolenia. Trwa analiza materiałów dotyczących skierowania dalszych zawiadomień do właściwych organów.
INFORMACJA POKONTROLNA NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI, 29.08.2024 r.
Stargard.News poprosił Urząd Miejski w Stargardzie o stanowisko wobec powyższego raportu. Oto ono:
Liczyliśmy na to, że Najwyższa Izba Kontroli ustali, czy to Stargard był odpowiedzialny za śnięte ryby w Inie w Goleniowie w ubiegłym roku. Po tych wydarzeniach zleciliśmy ekspertyzę, z której wynika, że to nie działalność oczyszczalni doprowadziła do sytuacji. Wyniki te były również udostępniane kontrolerom. Mimo to w przedmiotowych postępowaniach ten podstawowy element nie został ustalony.
Stargard, podobnie jak przynajmniej połowa miast w Polsce posiadających kanalizację, odprowadza nadmiar ścieków przelewami burzowymi. Nie ma wątpliwości, że nie pozostaje to obojętne dla rzeki i tego nie ukrywamy. Najistotniejsze jest jednak, by państwowe służby podjęły się wyzwania wskazania wszystkich źródeł emitujących zanieczyszczenia do Iny. Dopiero wówczas będzie można ten problem skutecznie rozwiązać. Ze swojej strony robiliśmy i nadal będziemy robić wszystko, by się do tego przyczynić.
Na ostatniej sesji Rady Miejskiej zabezpieczono ponad 39 milionów złotych na zaprojektowanie i budowę nowoczesnej przepompowni ścieków i wielu urządzeń na terenie oczyszczalni. Jesteśmy przekonani, że będzie to recepta na negatywny wpływ Stargardu na rzekę. Mamy jednak poważne wątpliwości, poparte zresztą opiniami ekspertów, że ta ogromna inwestycja po naszej stronie nie rozwiąże problemu Iny w dużo szerszym ujęciu, wykraczającym poza oddziaływanie Stargardu.